Zmysł smaku jest jednym z podstawowych zmysłów ludzkiego ciała. Większość z nas nie wyobraża sobie tego, by nie czuć potraw i napojów, które spożywamy. Co jednak, gdy nasze receptory smakowe zaczynają szwankować? Czym jest ageuzja? Czym jest dysgeuzja? W jaki sposób można leczyć zaburzenia czucia smaku?
Życie bez smaku – czy możliwe?
Możliwość odczuwania smaku jest jednym z podstawowych zmysłów, jakie posiadamy. Czy możliwe jest więc, byśmy byli go pozbawieni? Czym właściwie jest smak? Mówiąc najprościej, w naszej jamie ustnej, konkretnie na języku, w podniebieniu oraz górnej części przełyku, znajdują się receptory smaku zwane kubkami smakowymi. Działają jak chemoreceptory – ślina rozpuszcza poszczególne substancje chemiczne, a te jako impuls nerwowy docierają do mózgu. Nasze odczucia to przede wszystkim mieszanka czterech podstawowych smaków: słodkiego, gorzkiego, kwaśnego i słonego. Wyróżnia się jeszcze piąty smak – umami.
Co jednak, gdy receptory smaku zaczynają szwankować? Wówczas dochodzi do zaburzeń czucia smaku, a tym samym albo do jego całkowitego zatracenia, albo upośledzenia. Są to ageuzja, dysgeuzja, hipogeuzja i hipergeuzja.
Czym jest ageuzja, dysgeuzja?
Ageuzja, to najprościej mówiąc, całkowite zatracenie możliwości odczuwania smaku. Innymi słowy, spożywane jedzenie jest dla nas mdłe i bez smaku, a receptory smakowe niczego nie rejestrują i nie przesyłają informacji dalej za pomocą połączeń nerwowych. Taki skrajny przypadek występuje jednak niezmiernie rzadko, zdecydowanie częściej można spotkać dysgeuzję, która odznacza się zniekształceniem lub osłabieniem bodźców smakowych. Najczęściej polega to na tym, że jedząc, chory odczuwa poszczególne smaki i składniki, których w danej potrawie nie ma lub też nieodczuwaniu niektórych z tych składników.
Oczywiście, powodów takiego stanu rzeczy może być wiele: choroby, używki, leki i inne.
Jakie inne zaburzenia smaku można spotkać?
Rodzajów zaburzeń smaku jest kilka, a choć najczęściej mówi się o ageuzji i dysgeuzji, nie można zapomnieć o innych typach problemów ze smakiem. Należy tu wymienić jeszcze hipogeuzję, objawiającą się pogorszeniem odczuwania smaku, nie tracimy więc całkowicie możliwości odczuwania, ale zdecydowanie zmniejsza się wrażliwość kubków smakowych.
Przeciwieństwem hipogeuzji jest hipergeuzja, sprawiająca, że odczuwane smaki są wielokrotnie intensywniejsze niż normalnie. Do takiego zaburzenia najczęściej dochodzi z racji niedoczynności kory nadnerczy lub przysadki mózgowej.
Jakie są przyczyny zaburzeń smaku?
Przyczyn zaburzeń smaku może być wiele. Jednym z nich jest nadmierna ilość używek – alkohol, papierosy, leki (inhibitory konwertazy, metronidazol, leki przeciwpadaczkowe i moczopędne). Jednak nie tylko one – problemy z odczuwaniem smaku występuje także przez źle prowadzonej higienę jamy ustnej, w tym także protezy zębowe. Wpływ mogą mieć również zabiegi chirurgiczne w obrębie twarzy (np. ucha środkowego).
Za zaburzenia smaku odpowiadają także liczne choroby i infekcje, w tym infekcja górnych dróg oddechowych, choroba ślinianek, a także są objawem licznych chorób neurologicznych. Wśród nich można wymienić: Alzheimera, stwardnienie rozsiane, udar mózgu, zapalenie mózgu, porażenie nerwu twarzowego, choroby wątroby, a także borelioza. Brak witamin, szczególnie B12, polineuropatia cukrzycowa czy neuropatie zaburzeń endokrynologicznych (niedoczynność tarczycy, choroba Cuchinga, Addisona) także nie są tu bez winy.
Jak leczyć zaburzenia smaku?
Jeżeli zauważamy u siebie zaburzenia smaku, w pierwszej kolejności należy udać się do lekarza, by określić, co może być przyczyną. Do kogo iść? W pierwszej kolejności do lekarza pierwszego kontaktu, który da nam skierowanie do laryngologa oraz neurologa. Dzięki temu oceni się, jak duże jest uszkodzenie smaku. Leczenie ageuzji, gysgeuzji czy innych rodzajów zaburzeń czucia receptorów smaku polega przede wszystkim na eliminowaniu przyczyn. Jeżeli za pogorszenie odpowiada infekcja górnych dróg oddechowych – należy ją wyleczyć.
Oczywiście zdarzają się przypadki nieodwracalnych uszkodzeń, szczególnie w przypadku ageuzji. Nie ma tutaj sposobu na skuteczne wyleczenie, choć trwają badania mające na celu opracowanie skutecznej terapii.